Szkoła, w której pracujemy, od pięciu lat jest placówką, gdzie obok dzieci zdrowych uczą się dzieci niepełnosprawne ruchowo. Najczęstszymi schorzeniami naszych wychowanków jest dziecięce porażenie mózgowe, rdzeniowy zanik mięśni, przepuklina oponowo-rdzeniowa, niedowład kończyn górnych lub dolnych. Dwa światy - dzieci niepełnosprawnych i dzieci zdrowych, które przed kilkoma laty były od siebie oddalone, prawie się nie przenikały – teraz się zbliżyły. Przekształcenie naszej szkoły w szkołę z oddziałami integracyjnymi spowodowało, iż my nauczyciele i wychowawcy zmodyfikowaliśmy nasze spojrzenie na kwestię wychowania i dydaktyki. Zdajemy sobie sprawę jak bardzo istotne dla rozwoju są doświadczenia, jakie dziecko wynosi z instytucji edukacyjnych. Pobyt w szkole, wśród rówieśników, to szansa na samookreślenie się społeczne. Szansa na odkrycie swoich mocnych stron i wybór odpowiedniej drogi życiowej. To również możliwość rozwoju autonomii i zdolności do współdziałania w grupie.W szkole, podobnie jak w domu wiele zależy od dorosłych, to oni organizują środowisko życia dziecka, kontrolują obszar doświadczeń, wspierają radą i doświadczeniem. Okres szkolny to kluczowy dla rozwoju moment wyboru siebie i obszaru własnej odpowiedzialności. Jednak od nas dorosłych zależy, czy nastąpi otwarcie na świat jako miejsce realizacji osobistych nadziei i wspólnego z innymi zamieszkiwania, czy też świat ten pojawi się jako miejsce walki w imię zabezpieczenia własnych interesów, czy okaże się on pustką napawającą lękiem przed nieznanym. Studia podyplomowe z zakresu terapii pedagogicznej dały nam możliwość stworzenia na terenie naszej szkoły różnych form terapii grupowej.. Z naszej inicjatywy powstał gabinet terapii wyposażony dzięki funduszom pozyskanym od sponsorów. Opracowane przez nas programy autorskie z zakresu arteterapii –biblioterapii i terapii przez plastykę realizowane są w czasie zajęć z dziećmi.
Głównym celem programu edukacyjno-terapeutycznego „Spotkania z wyobraźnią” jest wzbudzanie emocji wywierających korzystny wpływ na zaspakajanie potrzeby samorealizacji dziecka oraz na przejawiane przez niego formy aktywności. Cele etapowe osiągane w trakcie zajęć arteterapeutycznych to: - pobudzanie wszechstronnego rozwoju ucznia, - rozwijanie jego zainteresowań i uzdolnień plastycznych, - stwarzanie możliwości do własnych wypowiedzi za pomocą różnorodnych środków artystycznych, - podnoszenie poziomu samoakceptacji, - rozładowywanie negatywnych napięć, emocji i agresji, - uaktywnienie i otwarcie się ucznia mającego problemy z nawiązywaniem kontaktów rówieśniczych, - zrozumienie istoty samodzielności i odpowiedzialności za wykonane zadanie, - wdrożenie w proces twórczy prac i przedmiotów praktycznych, potrzebnych i estetycznych, - rozwijanie sprawności manualnej.
Przy opracowywaniu programu wykorzystałyśmy fakt, iż aktywność plastyczna, obok zabawy jest najbardziej powszechną formą ekspresji dziecka. Stanowi jedną z podstawowych form wypowiadania się i porozumiewania.. Jest naturalną potrzebą i koniecznością zapewniającą pełny rozwój dziecka, bowiem intensyfikuje procesy poznawcze, emocjonalne i motywacyjno-wolicjonalne. Zapobiega jednostronnemu rozwojowi intelektu, a przede wszystkim pozwala nawiązywać kontakty z rówieśnikami. Jako forma czynnego działania staje się dla dziecka źródłem radości, drogą samorealizacji i rozwoju. Terapeutyczna funkcja sztuki polega na rozładowywaniu lęków, kompleksów i napięć. Podstawowym celem arteterapii jest ujawnienie zahamowań blokujących poznanie, uczenie się, rozwój zdolności. Sztuka pomaga uzewnętrznić emocje, pragnienia, dążenia i myśli. Jest formą komunikacji z samym sobą i z innymi ludźmi. W trakcie zajęć możliwa staje się zmiana sposobu odbioru otaczającej rzeczywistości. Dzięki niej dziecko zaczyna nabierać dystansu w stosunku do własnych, niekiedy trudnych przeżyć, uczuć i doświadczeń. Działania arteterapeutyczne odgrywają istotną rolę wobec dzieci z rodzin, gdzie nie dopuszcza się do ujawniania uczuć, gdzie są one tłumione bądź też wyrażane w niewłaściwej formie. Dzięki arteterapii można kształtować i rozwijać inteligencję emocjonalną, a szczególnie takie jej aspekty jak identyfikowanie własnych stanów emocjonalnych oraz wyrażanie ich w społecznie akceptowany, nie raniący innych sposób. Ponadto wzmacnia w dziecku przekonanie, iż można bez poczucia winy i lęku przed karą przyznać się do przeżywania buntu, cierpienia i wielu innych negatywnych emocji. Wśród technik i metod stosowanych w czasie zajęć szczególną wartość terapeutyczną ma „Finger painting”, czyli metoda malowania dziesięcioma palcami, opierająca się na naturalnej skłonności dziecka do „ paćkania się” oraz tworzenie mandali. Mandale inspirują, rozwijają wyobraźnię i pozwalają przenieść się w inną, kolorową rzeczywistość. Stwarzają możliwość uzyskania atmosfery spokoju, ciszy i skupienia.
Podczas zajęć proponowane są dzieciom różnorodne techniki plastyczne: - malowanie palcami, - odbijanie tiulem, - malowanie „mokre na mokrym”, - rozdmuchiwanie farb na papierze przez rurkę, - malowanie na szkle, - malowanie piaskiem, - origami, - lepienie, rzeźbienie.
W toku zajęć kierujemy się zasadami: • dobrowolności uczestnictwa i decydowania dziecka o swojej aktywności w proponowanych ćwiczeniach, • dwupoziomowej komunikacji polegającej na porozumiewaniu się w sferze werbalnej i niewerbalnej, • wyrażania emocji ujawniających uczucia, • sprzeciwu wobec rywalizacji, • stosowania różnorodnych form oddziaływań (światło, dźwięk), • zasadą „tu i teraz” podkreślającą wagę doświadczanych doznań. Nasza praca terapeutyczna to planowe działania ukierunkowane na odkrycie nowych możliwości i osiągnięcie zmian w zachowaniu dziecka. Na cotygodniowe zajęcia przychodzi grupa uczniów, o zbliżonym wieku metrykalnym, ze stwierdzonymi zaburzeniami w rozwoju psychoruchowym, zaburzeniami w zachowaniu, niską samooceną, nieśmiałością, trudnościami szkolnymi. Metody pracy dostosowane są do możliwości percepcyjnych dzieci z uwzględnieniem indywidualizacji środków i metod, stopniowania trudności i systematyczności. Podczas zajęć obserwujemy zachowanie dzieci, ich samodzielność w wykonywaniu zadań, nastawienie emocjonalne, umiejętność współpracy z rówieśnikami. Dochodzimy do wniosku, iż w stworzonych warunkach spokoju i akceptacji dzieci, nie obawiając się krytyki łatwiej wypowiadają się na tematy związane z wykonywaną pracą. Ta forma aktywności przynosi im odprężenie oraz motywuje do podejmowania nowych działań. Uczniowie niepełnosprawni stopniowo nabywają większej pewności siebie, pokonują lęki związane ze szkołą i z grupą rówieśniczą. Podwyższa się ich poziom samooceny i samoakceptacji– przecież wszystkie odnoszą na zajęciach sukces. Dzieci z obniżoną sprawnością intelektualną stają się zauważone i docenione przez dorosłych i rówieśników. Nawiązują nowe kontakty społeczne, stają się bardziej pewne siebie. Zauważyłyśmy, że uczestnicy spotkań coraz chętniej biorą udział w innych zajęciach organizowanych na terenie szkoły. Takie spostrzeżenia dają dużą satysfakcję i motywują do poszukiwania nowych form pracy z dziećmi.